زمان بیدار شدن درخت انار معمولاً به دمای هوا و شرایط محیطی بستگی دارد. درختان انار پس از گذراندن دوره‌ی خواب زمستانی، هنگامی که دمای هوا به حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، شروع به بیدار شدن می‌کنند. این دما باعث می‌شود که جوانه‌ها شروع به رشد کنند و برگ‌ها به تدریج باز شوند.
در مناطقی که زمستان ملایم‌تری دارند، این فرایند ممکن است زودتر رخ دهد، در حالی که در مناطق سردتر، بیدار شدن درخت ممکن است با تاخیر همراه باشد. همچنین، درختان انار به نور خورشید نیز حساس هستند و طول روز می‌تواند تاثیر زیادی در بیدار شدن آنها داشته باشد.
رقام دیررس انار معمولاً زودتر از ارقام زودرس بیدار می‌شوند به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی و سازگاری آنها با شرایط محیطی. درختان انار در طول فصل خواب زمستانی، تحت تاثیر دما و شرایط محیطی به مدت طولانی‌تری استراحت می‌کنند. اما زمانی که دما به حد معینی می‌رسد، درختان شروع به بیدار شدن می‌کنند.
✅ دلیل اینکه ارقام دیررس زودتر بیدار می‌شوند:
🔹 توانایی سازگاری با دماهای پایین‌تر: ارقام دیررس به دلیل اینکه زمان بیشتری را برای رشد و رسیدن به میوه نیاز دارند، به طور طبیعی در شرایط محیطی سخت‌تر و حتی سرمای بیشتر، رشد را آغاز می‌کنند. بنابراین، این ارقام ممکن است در دماهای پایین‌تر از دیگر ارقام شروع به بیدار شدن کنند.
🔹 بهینه‌سازی زمان رشد: ارقام دیررس مثل رقم واندرفول برای داشتن دوره رشد طولانی‌تر و رسیدن به بلوغ در فصل گرما، به طور طبیعی ترجیح می‌دهند که زودتر بیدار شوند تا بتوانند بیشترین استفاده را از فصل رشد داشته باشند.
از طرفی، ارقام زودرس مثل رقم ماریا ممکن است دیرتر بیدار شوند چرا که آنها برای رسیدن به بلوغ و میوه‌دهی در زمان کوتاه‌تری نیاز دارند و این باعث می‌شود که در ابتدا رشد خود را متوقف کنند تا در نهایت در زمان کوتاه‌تر محصول بدهند. به همین دلیل ممکن است زمان بیدار شدن آنها کمی تأخیر داشته باشد تا انرژی بیشتری برای رشد و میوه‌دهی ذخیره کنند.
✅ زمان تورم جوانه تا باز شدن کامل برگ‌ها درخت انار در بهار، یک فرآیند مرحله‌ای است که بستگی به شرایط آب و هوایی و نوع رقم دارد. به طور کلی، این مراحل به شرح زیر است:
🔶 1. مرحله تورم جوانه (قبل از باز شدن برگ‌ها)
🔹رنگ و شکل: در این مرحله، جوانه‌ها شروع به تورم می‌کنند و معمولاً به رنگ سبز کمرنگ یا زرد مایل به سبز هستند. جوانه‌ها شکل مخروطی یا بیضی دارند و به تدریج از ساقه اصلی بیرون می‌آیند.
🔹مدت زمان: این مرحله معمولاً در دمای حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد شروع می‌شود و ممکن است از ۵ تا ۱۰ روز طول بکشد، بسته به دما و شرایط محیطی.
🔶 2. مرحله باز شدن ابتدایی برگ‌ها (در حال باز شدن جوانه‌ها)
🔹رنگ و شکل: پس از تورم جوانه‌ها، برگ‌ها به آرامی شروع به باز شدن می‌کنند. در این مرحله، برگ‌ها معمولاً رنگ قرمز یا بنفش مایل به قرمز دارند که به علت وجود آنتروسیانین‌ها است. این رنگ به مرور به رنگ سبز کمرنگ تغییر می‌کند.
🔹مدت زمان: این مرحله معمولاً ۵ تا ۱۰ روز طول می‌کشد، اما بسته به دما و شرایط آب و هوایی، ممکن است بیشتر یا کمتر باشد.
🔶 3. مرحله باز شدن کامل برگ‌ها
🔹رنگ و شکل: برگ‌ها پس از باز شدن کامل، به رنگ سبز روشن تبدیل می‌شوند و شکل کاملاً باز و پهن به خود می‌گیرند. این برگ‌ها شروع به انجام فتوسنتز می‌کنند و درخت به طور کامل وارد مرحله رشد می‌شود.
🔹مدت زمان: این مرحله می‌تواند ۷ تا ۱۴ روز یا بیشتر طول بکشد، بسته به شرایط آب و هوایی و دمای منطقه.
🔶عوامل موثر بر این مراحل:
🔹دما: دمای بالا باعث می‌شود که فرآیند تورم جوانه و باز شدن برگ‌ها سریع‌تر انجام شود. در دماهای پایین‌تر، این مراحل ممکن است به تاخیر بیفتند.
🔹رطوبت: رطوبت کافی برای رشد جوانه‌ها و برگ‌ها ضروری است. در شرایط خشک، برگ‌ها ممکن است دیرتر باز شوند.
🔹رقم انار: ارقام مختلف انار (مثل ماریا، واندرفول و دیگر ارقام) ممکن است زمان‌بندی متفاوتی داشته باشند.
در مجموع، روند از تورم جوانه تا باز شدن کامل برگ‌ها در بهار، معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد.
✅ فروت ست یک ترکیب شیمیایی است که برای افزایش گرده‌افشانی، تقویت تشکیل میوه و بهبود عملکرد درختان میوه استفاده می‌شود. این محلول معمولاً شامل ترکیبات هورمونی و تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی است که به تسریع فرآیند گرده‌افشانی و تبدیل گل به میوه کمک می‌کند.
🔶 کاربرد فروت ست برای درخت انار:
🔹 افزایش گرده‌افشانی و تبدیل گل به میوه:
فروت ست به افزایش میزان باروری گل‌ها کمک کرده و احتمال تبدیل گل به میوه را بالا می‌برد. این امر به ویژه در شرایطی که گرده‌افشانی ضعیف است یا شرایط محیطی نامساعد است، بسیار مفید است.
🔹 کاهش ریزش گل‌ها و میوه‌ها:
این محصول می‌تواند میزان ریزش گل‌ها و میوه‌های جوان را کاهش دهد و باعث افزایش تعداد میوه‌های درخت شود.
🔹 افزایش کیفیت میوه‌ها:
با استفاده از فروت ست، میوه‌ها یکنواخت‌تر و سالم‌تر خواهند بود و از آسیب‌های میوه‌ای مانند ترکیدگی جلوگیری می‌شود.
✅ زمان و مقدار پاشش فروت ست در فصل بهار:
🔶 زمان مناسب پاشش:
🔹 پاشش اولیه: بهترین زمان برای پاشش فروت ست زمانی است که گل‌ها کامل باز شده‌اند و درختان انار در حال گرده‌افشانی هستند. معمولاً این زمان در اوایل فروردین تا اردیبهشت است.
🔹 پاشش دوم: در صورت نیاز، پس از گذشت ۱۰ تا ۱۴ روز می‌توان پاشش دوباره را انجام داد، به‌ویژه در زمان‌هایی که میوه‌ها شروع به شکل‌گیری می‌کنند و نیاز به تحریک دارند.
🔶 مقدار مصرف:
🔹 معمولاً ۱۰ تا ۱۵ میلی‌لیتر از فروت ست در هر لیتر آب برای محلول‌پاشی استفاده می‌شود. مقدار دقیق بستگی به دستورالعمل تولیدکننده و وضعیت درختان دارد.
🔹 برای پوشش یکنواخت، محلول باید به‌طور کامل بر روی گل‌ها و برگ‌های جوان پاشیده شود.
✅ ترکیب فروت ست:
فروت ست معمولاً ترکیبی از هورمون‌های گیاهی است که شامل گیبرلین‌ها، آکسی‌ها و سیتوکینین‌ها است. این ترکیبات باعث تحریک رشد گل‌ها، تسهیل تبدیل گل به میوه و تقویت فرایندهای فتوسنتزی می‌شود.
برخی فروت ست‌ها ممکن است حاوی ترکیبات دیگری همچون بور و کلسیم برای بهبود کیفیت میوه‌ها و مقاومت در برابر بیماری‌ها نیز باشند.
✅ رشد برگ‌های انار در این زمان:
در این دوره، برگ‌های درخت انار معمولاً در حال باز شدن و رشد هستند. درختان انار در این زمان برگ‌های خود را به رنگ سبز روشن و نرم ظاهر می‌کنند. این مرحله درختان به سرعت وارد مرحله رشد جدید می‌شوند و برای تغذیه و پاشش محلول‌های حمایتی نیاز دارند.
این زمان برای پاشش فروت ست مناسب است، زیرا درختان به‌طور فعال در حال جذب مواد غذایی هستند و نیاز به تحریک برای تولید میوه دارند.
✅ نکات مهم برای پاشش فروت ست:
🔹 شرایط آب و هوایی: پاشش فروت ست باید در شرایط دمایی مناسب (نه خیلی گرم یا سرد) و در صبح زود یا غروب انجام شود تا از تبخیر سریع جلوگیری شود و اثر بخشی به حداکثر برسد.
🔹 پاشش یکنواخت: مهم است که محلول به‌طور یکنواخت بر روی گل‌ها و برگ‌های درخت پاشیده شود تا تمامی قسمت‌های گیاه از آن بهره‌مند شوند.
با استفاده صحیح از فروت ست، می‌توان عملکرد درختان انار را بهبود بخشید و تعداد و کیفیت میوه‌ها را افزایش داد.
درخت انار در مرحله تورم جوانه‌ها تا باز شدن کامل برگ‌ها حساس به برخی بیماری‌ها و آفات است که می‌توانند روی رشد اولیه درخت تأثیر بگذارند. مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
✅ 1. بیماری‌ها
🔶 الف) قارچی
🔹 لکه برگی آلترناریایی (Alternaria alternata)
لکه‌های قهوه‌ای تیره روی برگ‌ها ظاهر می‌شود.
در شرایط رطوبتی شدیدتر، باعث ریزش برگ‌ها و ضعف درخت می‌شود.
کنترل: سم‌پاشی با قارچ‌کش‌های مسی یا تری‌فلوکسی استروبین در زمان تورم جوانه‌ها.
سفیدک سطحی انار (Leveillula taurica)
پوشش سفید روی برگ‌های تازه باز شده.
مانع فتوسنتز و رشد برگ‌ها می‌شود.
کنترل: استفاده از قارچ‌کش‌هایی مانند سولفور یا دینوکاپ.
🔶 ب) باکتریایی
🔹 شانکر باکتریایی (Xanthomonas axonopodis pv. punicae)
زخم‌های تیره روی شاخه‌های جوان که باعث خشکیدگی سرشاخه‌ها می‌شود.
کنترل: هرس شاخه‌های آلوده و استفاده از بردوفیکس.
✅ 2. آفات
🔶 الف) حشرات مکنده
🔹 شته انار (Aphis punicae)
روی برگ‌های تازه‌روی تجمع کرده و با مکیدن شیره گیاهی باعث پیچیدگی برگ‌ها و ضعف جوانه‌ها می‌شود.
کنترل: استفاده از روغن ولک قبل از باز شدن جوانه‌ها و سموم حشره‌کش مانند استامی‌پرید یا ایمیداکلوپرید.
🔹 تریپس انار (Rhipiphorothrips cruentatus)
باعث ایجاد لکه‌های نقره‌ای روی برگ‌های جوان می‌شود.
کنترل: استفاده از حشره‌کش‌های سیستمیک مثل اسپینوساد.
🔶 ب) آفات چوب‌خوار و جوانه‌خوار
🔹 کرم خراط (Zeuzera pyrina)
لاروها به داخل شاخه‌های جوان نفوذ کرده و باعث خشک شدن آنها می‌شوند.
کنترل: تزریق سم دیازینون یا کلرپیریفوس به داخل حفره‌های لاروی.
🔹 سرخرطومی انار (Myllocerus undecimpustulatus)
برگ‌های جوان را جویده و سوراخ‌های نامنظم روی آنها ایجاد می‌کند.
کنترل: استفاده از تله‌های نوری و حشره‌کش‌های تماسی مانند دلتامترین.
⭐ برنامه کلی مدیریت آفات و بیماری‌ها در این دوره
✔️ قبل از تورم جوانه‌ها: روغن ولک + بردوفیکس (برای کنترل تخم‌ریزی آفات و قارچ‌ها)
✔️ زمان تورم جوانه‌ها: رصد آفات مکنده، شته‌کش‌ها و قارچ‌کش‌های حفاظتی
✔️ بعد از باز شدن برگ‌ها: حشره‌کش‌های سیستمیک و قارچ‌کش‌های تماسی در صورت مشاهده علائم
اگر در منطقه خاصی فعالیت می‌کنید، ممکن است بعضی از این آفات و بیماری‌ها شدت بیشتری داشته باشند. آیا در باغ خود علائم خاصی مشاهده کرده‌اید؟
در مرحله تورم جوانه‌ها تا باز شدن کامل برگ‌ها، درخت انار نیاز به تغذیه مناسب و محلول‌پاشی دارد تا رشد اولیه آن تقویت شده و مقاومتش در برابر آفات و بیماری‌ها افزایش یابد. در این مرحله، تمرکز اصلی بر تحریک رشد رویشی، افزایش مقاومت جوانه‌ها و بهبود سلامت عمومی درخت است.
✅ ۱. محلول‌پاشی توصیه‌شده در این مرحله:
🔶 روغن ولک (۳٪) + حشره‌کش (در صورت نیاز)
🔹 زمان: قبل از باز شدن کامل جوانه‌ها (اواخر زمستان یا اوایل بهار)
🔹 هدف: کنترل آفات زمستان‌گذران مانند شپشک آردآلود و شته‌ها
🔹 نکته: در صورت عدم وجود آفات، فقط روغن ولک کافی است.
🔶اسید آمینه + ریزمغذی‌ها (روی و بور)
🔹 زمان: هنگام شروع باز شدن جوانه‌ها
🔹 هدف: تحریک رشد اولیه و جلوگیری از ریزش گل‌ها
✅ فرمول پیشنهادی:
🔶نیترات روی (۳ در هزار) + اسید بوریک (۲ در هزار) + اسید آمینه (۲ در هزار)
🔹 نکته: این ترکیب به بهبود گرده‌افشانی و تشکیل میوه کمک می‌کند.
🔹 کودهای فسفاته و پتاسه محلول‌پاشی (مانند مونو پتاسیم فسفات ۳ در هزار)
🔹 زمان: بعد از باز شدن برگ‌ها
🔹 هدف: تقویت ریشه و افزایش مقاومت در برابر تنش‌های محیطی
🔶 قارچ‌کش (در صورت نیاز) – اکسی کلرور مس (۲ در هزار)
🔹 زمان: در صورت مشاهده علائم لکه برگی باکتریایی
🔹هدف: پیشگیری از بیماری‌های قارچی و باکتریایی مانند لکه برگی
✅ ۲. کوددهی خاکی توصیه‌شده:
🔶کودهای آلی و تقویت‌کننده خاک
🔹 زمان: قبل از باز شدن کامل برگ‌ها
🔹 ترکیب پیشنهادی:
🔹 کود دامی پوسیده یا ورمی‌کمپوست (۵ تا ۱۰ کیلوگرم برای هر درخت)
🔹هیومیک اسید (۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار) برای بهبود جذب مواد مغذی
🔶کود ازته (نیتروژن‌دار) به‌صورت تدریجی
🔹زمان: بعد از باز شدن برگ‌ها
🔹 نوع پیشنهادی:
🔹 سولفات آمونیوم یا نیترات آمونیوم (۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم برای هر درخت)
🔹 هدف: تحریک رشد رویشی اولیه و افزایش سطح برگ
توصیه‌های کلی:
✅ از ترکیب کودهای حاوی روی و بور برای افزایش تعداد گل و جلوگیری از ریزش استفاده کنید.
✅ محلول‌پاشی را در روزهای خنک و بدون باد انجام دهید.
✅ برای جلوگیری از تنش شوری، بعد از محلول‌پاشی، درختان را آبیاری کنید.
✅ از کودهای دارای اسیدهای آمینه و هیومیک اسید استفاده کنید تا رشد اولیه ریشه و جوانه‌ها تقویت شود.
با رعایت این نکات، رشد اولیه درخت انار بهبود یافته و پایه‌ای قوی برای تولید محصول باکیفیت در سال جاری فراهم خواهد شد.
در مرحله تورم جوانه‌ها، درخت انار حساس‌ترین وضعیت را در برابر سرمای بهاره دارد، زیرا سرما می‌تواند باعث سیاه شدن جوانه‌ها، کاهش گلدهی و ریزش میوه‌های اولیه شود. بنابراین، اقدامات پیشگیرانه در این بازه زمانی بسیار مهم هستند.
۱. محلول‌پاشی برای افزایش مقاومت درخت به سرما
✅ پتاسیم و کلسیم:
محلول‌پاشی نیترات پتاسیم (۳ در هزار) + کلرید کلسیم (۲ در هزار)
زمان: ۳ تا ۵ روز قبل از وقوع سرما
مزیت: باعث تقویت دیواره سلولی جوانه‌ها شده و مقاومت آنها را افزایش می‌دهد.
✅ اسید آمینه و جلبک دریایی:
محلول‌پاشی اسید آمینه (۲ در هزار) + عصاره جلبک دریایی (۲ در هزار)
مزیت: کاهش تنش سرمایی و تحریک رشد بعد از سرما
✅ ضد یخ گیاهی (آنتی فریز طبیعی):
برخی ترکیبات تجاری ضد یخ گیاهی (مانند فولویک اسید یا پلی‌آمین‌ها) می‌توانند در کاهش خسارت سرما مؤثر باشند.
۲. افزایش دمای محیط اطراف درختان
✅ آبیاری قبل از شب سرد:
خاک مرطوب گرمای بیشتری حفظ می‌کند، بنابراین آبیاری سبک (نه سنگین) در عصر روز قبل از سرما مفید است.
✅ دود دادن و ایجاد گرمای ملایم:
سوزاندن کاه و کلش در اطراف باغ به ایجاد یک لایه محافظ از دود کمک می‌کند.
استفاده از بخاری باغی (در صورت امکان) برای افزایش دما در شب‌های سرد.
✅ پوشاندن درختان کوچک و جوانه‌ها:
درختان کوچک را می‌توان با پارچه یا نایلون کشاورزی پوشاند تا سرمای مستقیم به جوانه‌ها نرسد.
✅ سیستم آبیاری بارانی سبک:
در صورت امکان، آبیاری بارانی ملایم در شب‌های سرد می‌تواند دمای اطراف درخت را تثبیت کند.
۳. اقدامات پس از سرمازدگی
✅ محلول‌پاشی مجدد اسید آمینه و جلبک دریایی برای تقویت جوانه‌ها.
✅ هرس شاخه‌های شدیداً آسیب‌دیده پس از عبور از سرما.
⭐ جمع‌بندی راهکارها در مرحله تورم جوانه‌ها:
با رعایت این نکات، می‌توان احتمال آسیب به درخت انار را در سرمای بهاره به حداقل رساند.
در زمان تورم جوانه‌های درخت انار، باغدار باید اقدامات خاصی انجام دهد تا رشد جوانه‌ها را تقویت کرده و از آسیب‌های احتمالی مانند سرمای بهاره، آفات، بیماری‌ها و کمبود مواد مغذی جلوگیری کند. در این مرحله، برنامه مدیریتی شامل تغذیه، آبیاری، کنترل آفات و بیماری‌ها و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با سرما است.
۱. تغذیه و محلول‌پاشی برای تقویت جوانه‌ها
✅ محلول‌پاشی ریزمغذی‌ها (روی و بور)
ترکیب پیشنهادی: نیترات روی (۳ در هزار) + اسید بوریک (۲ در هزار)
مزیت: تقویت جوانه‌ها، افزایش گرده‌افشانی و کاهش ریزش گل‌ها
✅ محلول‌پاشی پتاسیم و کلسیم برای مقاوم‌سازی جوانه‌ها
ترکیب پیشنهادی: نیترات پتاسیم (۳ در هزار) + کلرید کلسیم (۲ در هزار)
مزیت: افزایش مقاومت جوانه‌ها در برابر سرما و بهبود کیفیت گل‌ها
✅ استفاده از اسید آمینه و جلبک دریایی
ترکیب پیشنهادی: اسید آمینه (۲ در هزار) + عصاره جلبک دریایی (۲ در هزار)
مزیت: کاهش استرس محیطی و افزایش رشد اولیه
✅ تأمین نیتروژن موردنیاز برای رشد اولیه
کود خاکی: سولفات آمونیوم یا نیترات آمونیوم (۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم برای هر درخت)
مزیت: تحریک رشد اولیه و افزایش سطح برگ
۲. آبیاری مدیریت‌شده
✅ آبیاری سبک و منظم
در این مرحله، آبیاری کم اما منظم توصیه می‌شود تا ریشه‌ها فعال شده و رشد جوانه‌ها تسریع شود.
آبیاری بیش‌ازحد ممکن است باعث رشد قارچ‌ها و بیماری‌های ریشه‌ای شود.
✅ آبیاری قبل از شب‌های سرد
اگر احتمال یخبندان وجود دارد، آبیاری قبل از غروب می‌تواند خاک را گرم‌تر نگه دارد و از آسیب سرما جلوگیری کند.
۳. اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با سرمای بهاره
✅ دود دادن یا استفاده از بخاری باغی در شب‌های سرد
سوزاندن کاه، کلش یا مواد آلی باعث ایجاد لایه‌ای از دود می‌شود که از افت شدید دما جلوگیری می‌کند.
✅ پوشاندن درختان کوچک یا حساس
می‌توان از پارچه‌های مخصوص کشاورزی یا پلاستیک برای پوشاندن درختان کوچک و محافظت از جوانه‌ها استفاده کرد.
✅ استفاده از محلول‌های ضد یخ طبیعی (آنتی فریز گیاهی)
محلول‌پاشی ترکیباتی مانند اسید آمینه و عصاره جلبک دریایی می‌تواند مقاومت جوانه‌ها را در برابر سرما افزایش دهد.
۴. کنترل آفات و بیماری‌ها
✅ محلول‌پاشی روغن ولک (۲ تا ۳ درصد) قبل از باز شدن جوانه‌ها
برای از بین بردن آفات زمستان‌گذران مانند شپشک‌ها و تخم‌های کنه‌ها
✅ کنترل شته‌ها و تریپس‌ها
حشره‌کش پیشنهادی: دیفلوبنزورون (۱ در هزار) یا ایمیداکلوپرید (۰.۵ در هزار)
مزیت: جلوگیری از آسیب به جوانه‌ها و برگ‌های تازه
✅ محلول‌پاشی قارچ‌کش در صورت نیاز
اگر در سال قبل مشکلات قارچی مانند لکه برگی و پوسیدگی جوانه‌ها وجود داشته، محلول‌پاشی اکسی کلرور مس (۲ در هزار) توصیه می‌شود.
۵. هرس و مدیریت رشد درخت
✅ هرس سبک برای حذف شاخه‌های خشک و بیمار
این کار باعث افزایش نور و هوادهی درخت می‌شود و از شیوع بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.
✅ حذف پاجوش‌ها و شاخه‌های اضافی
در این مرحله، پاجوش‌های تازه را حذف کنید تا انرژی درخت روی جوانه‌های بارده متمرکز شود.
⭐ جمع‌بندی اقدامات باغدار در زمان تورم جوانه‌ها:
